संपूर्ण शरीर तपासणी: मिथ्स आणि सत्ये

आजच्या धावपळीच्या आणि व्यस्त जीवनात आरोग्य समस्या लवकर ओळखण्यासाठी आणि प्रतिबंध करण्यासाठी नियमित आरोग्य तपासणी महत्त्वपूर्ण बनली आहे. तसेच मधुमेह, उच्च रक्तदाब, हृदयविकार आणि श्वसनाचे आजार यासारख्या जीवनशैलीशी संबंधित आजाराची भारत झपाट्याने जागतिक राजधानी बनत आहे. सर्व वयोगटातील व्यक्तींना विशिष्ट प्रकारचे स्क्रिनिंग आवश्यक आहे त्याचे कारण हा ब्लॉग पुढे वाचताना तुमच्या लक्षात येईलच। तरूण कार्य करणार्‍या वयोगटांनी त्यांच्या तीसावी मधे ही गोष्ट गांभीर्याने घेतली पाहिजे. अनेक जण हे स्वतः करत असताना, ऑनलाइन उपलब्ध असलेले एकूण शरीर तपासणीचे (टोटल बॉडी चेकअप) विविध पॅकेजेस निवडत असताना, हा महत्त्वाचा निर्णय तज्ञांचा सल्ला घेऊन घेणे महत्त्वाचे आहे.

1.  एकूण शरीर तपासणी (टोटल बॉडी चेकअप) ? हे खरोखर शक्य आहे का?

आज ते जसे मार्केटिंग केले जाते, ते खरे नाही. कोणतीही रक्त तपासणी सर्व संभाव्य आजार त्या व्यक्तीचे वय, लिंग आणि जीवनशैली लक्षात घेता निदान करू शकत नाही. आजकाल चेकअप प्याकेज मधे मोठ्या संख्येने तपसणयांचा समावेश करण्यासाठी स्पर्धा सुरू आहे. (उदा. 50-100 चाचण्या अवघ्या 600 रुपयांमध्ये), पण तेवडया तपासन्या तुमच्यासाठी आवश्यक आहेत का, तुमचे वय, लिंग आणि जीवनशैली लक्षात घेऊन आणि महत्त्वाचे म्हणजे, अशा अनेक चाचण्या एवढ्या कमी दरात करणे शक्य आहे का? आम्ही खरोखर गुणवत्ता आणि अचूक चाचणी परिणाम बद्दल गंभीर आहोत का?

सत्य:

अत्यावश्यक आरोग्य तपासणी: शरीराच्या एकूण तपासणीचे (टोटल बॉडी चेकअप) नाव बदलून अत्यावश्यक आरोग्य तपासणी असे ठेवले पाहिजे, जे तुमच्यासाठी योग्य आहे, ज्याची शिफारस तुमच्या सल्लागार डॉक्टरांकडून केली जाईल, जी ‘वैयक्तिकृत उपाययोजना ‘ या आधुनिक संकल्पनेशी सुसंगत आहे. तुम्ही कोणत्याही आरोग्य तपासणी पॅकेजसाठी जाण्यापूर्वी तुमच्या उपचार करणार्‍या डॉक्टरांशी (एमबीबीएस एमडी मेडिसिन) प्रथम सल्लामसलत करणे महत्त्वाचे आहे.

असे का:

-सर्वांना अनुरुप/ योग्य  असे कोणतेही आरोग्य तपासणी पॅकेज नाही.

-काही पॅकेजेसमध्ये अनावश्यक चाचण्या आहेत जसे की मूत्र केटोन/ब्लड केटोन (जी अनियंत्रित मधुमेह असलेल्या रुग्णांसाठी आदर्श चाचणी आहे), हार्मोनल चाचण्या (केवळ यौवन विकास समस्या किंवा जननक्षमता/शक्ती समस्या असलेल्या रूग्णांसाठी) इ

-दिशाभूल करणारा अकड़ा दिला जातो. पॅकेजमध्ये समाविष्ट असलेल्या चाचण्यांचा उदा. CBC/कंप्लीट ब्लड काउंट ही एक चाचणी आहे ज्यामध्ये 20-25 भिन्न रक्त मापदंडांची नोंद आहे, म्हणूनच याला संपूर्ण रक्त गणना म्हणतात, परंतु टोटल बॉडी चेकअप जाहिरातीमधे 25 भिन्न चाचण्या म्हणून गणली जाते.

2. फक्त रक्त तपासणीच तुम्हाला तुमच्या आरोग्याचे संपूर्ण चित्र सांगतात का?

नाही! फक्त रक्त चाचण्या तुम्हाला संपूर्ण चित्र सांगणार नाहीत.

सत्य:

सर्वसमावेशक आरोग्य तपासणीसाठी वय, लिंग आणि विद्यमान रोग आहार, व्यायाम, झोप, इतर व्यसन किंवा  सवयी, लसीकरण स्थिती, मानसिक आरोग्य स्थिती, वैद्यांकडून शारीरिक तपासणी, आणि इतर योग्य हृदय किंवा रेडिओलॉजिकल चाचण्या देखील महत्त्वाच्या आहेत.

असे का:

–कारण आपल्या शरीरात फक्त रक्ताशिवाय इतर गोष्टी/अवयव पण आहेत.

3. ‘वयानुसार योग्य’ आरोग्य तपासणीची उदाहरणे कोणती आहेत?

 a. बालपण:

मूलभूत रक्त चाचण्यांबरोबरच, बालपणात योग्य आहार आणि लसीकरण स्थितीसाठी सल्ला घ्यावा.

b. पौगंडावस्थेतील:

प्राथमिक रक्त चाचण्यांबरोबरच, किशोरवयीन मुलांची दुय्यम लैंगिक वर्णांच्या सामान्य विकासासाठी आणि शारीरिक बदल आणि लैंगिक वर्तनाबद्दलचे त्यांचे ज्ञान तपासले पाहिजे.

 c. प्रौढ:

योग्य प्रौढ लसीकरण स्थितीसाठी डॉक्टर स्क्रीन करतील.
जीवनशैलीशी संबंधित विकारांसाठी स्क्रीनिंग करने गरजेचे असते.

d. वृद्ध:

इतर चाचण्यांसह कर्करोग तपासणी आणि  वय योग्य प्रौढ
लसीकरण, अस्थिमज्जा घनता चाचणी, मेमरी चाचणी करने गरजेचे असते.

4. ‘जेंडर/लिंग यानुसार योग्य’ आरोग्य तपासणीची उदाहरणे कोणती आहेत?

1. महिलांसाठी:

CBC, TFT (थायरॉईड फंक्शन टेस्ट), बाळंतपणाच्या वयातील महिलांमध्ये / लग्नानंतर PAP/प्याप  स्मियर, B12 आणि फॉलिक अॅसिड पातळी, स्वत: ची स्तन तपासणी, मॅमोग्राफी (50 वर्षानंतर) इतर.

2. पुरुषांसाठी:

इतर योग्य चाचण्यांव्यतिरिक्त, वृद्ध पुरुषांची प्रोस्टेट आकाराची तपासणी केली पाहिजे उदा PSA पातळी (60 वर्षानंतर).

5. ‘विद्यमान रोग योग्य’ आरोग्य तपासणीची उदाहरणे कोणती आहेत?   

विद्यमान आरोग्य समस्या असलेल्या रुग्णांनी वैयक्तिकृत आरोग्य तपासणीची निवड करावी. खाली काही उदाहरणे दिली आहेत.

a. उच्च रक्तदाब/उच्च रक्तदाबासाठी:

उच्च रक्तदाबाचे कारण शोधण्यासाठी निदान चाचण्यांबरोबरच उच्च रक्तदाबाच्या गुंतागुंतांसाठी नियमित तपासणी करावी, उदा. नेत्रदृष्टी (रेटिनोस्कोपी), लघवीतील अल्ब्युमिनची पातळी इ

b. मधुमेह / उच्च रक्तातील साखरेची पातळी:

.उच्च रक्तातील साखरेचे कारण शोधण्यासाठी निदान चाचण्यांबरोबरच मधुमेहाच्या गुंतागुंतांसाठी नियमित तपासणी करणे आवश्यक आहे उदा. डोळ्यांची दृष्टी (रेटिनोस्कोपी), मूत्र अल्ब्युमिन पातळी, न्यूरोपॅथी स्क्रीनिंग ( मोनोफिलामेंट चाचणी) इ

c. कोरोनरी धमनी रोग / हृदयाच्या समस्यांसाठी:

डॉक्टरांच्या सल्ल्यानुसार ईसीजी(इलेक्ट्रोकार्डियोग्राम), 2डी इको (हार्ट सोनोग्राफी) आणि टीएमटी(ट्रेडमिल टेस्ट) किंवा कार्डियाक स्ट्रेस टेस्ट.

6. ‘ व्यावसायानुसार योग्य ‘ आरोग्य तपासणीची उदाहरणे कोणती आहेत?

रोजगारपूर्व आरोग्य तपासणी आणि दरम्यान वेगवेगळ्या नोकऱ्यांसाठी वेगवेगळ्या स्क्रीनिंग चाचण्यांचा आवश्यक असतात . उदाहरणार्थ.

a. कॅटरिंग कर्मचार्‍यांना संसर्गजन्य रोगांसाठी नियमितपणे तपासले जावे उदा. कॉलरा , टायफॉइड इ.

b. नियमितपणे औद्योगिक धुळीच्या संपर्कात आलेल्या व्यक्ती किंवा फुफ्फुसाच्या समस्या (उदा. दमा, COAD) फुफ्फुसाच्या कार्य क्षमतेची , म्हणजे PFT (पल्मोनरी फंक्शन टेस्ट) करने गरजेचे असते.

7. ‘प्रवासाठी लागणाऱ्या ‘ आरोग्य तपासणीची उदाहरणे कोणती आहेत?

     आवश्यक चाचण्यांचे प्रकार प्रवासाचे गंतव्यस्थान, प्रवासाच्या भौतिक मागण्या , देश विशिष्ट प्रवास आवश्यकता, तुमचे वय आणि विद्यमान रोग यावर अवलंबून असतात.

आमच्याकडे एनआरएस हॉस्पिटल वाकडमध्ये वरील सर्व बाबींचा विचार करून डॉक्टरांनी डिझाइन केलेले आरोग्य तपासणी पॅकेजेस आहेत आणि आवश्यकतेनुसार वैयक्तिकृत देखील आहेत.